सम्यक

इसवी सन पूर्व ५१० च्या आसपासचा काळ असावा.  चीनमधील 'लू' राज्यामधील 'वियांग' नावाच्या शहरावर एका बंडखोर सेनानायकाने कब्जा केला होता.  त्याच्या तावडीतून हे शहर परत मिळवण्याची जबाबदार लू राज्याची सैन्यातील एका तुकडीला देण्यात आली.  बंडखोरांच्या नेत्याने हया तुकडीला शहरात बंदिस्त करून तिचा खातमा करण्याची योजना आखली.  त्याने वियांग शहराचा मुख्य दरवाजा जाणीवपूर्वक उघडा ठेवून राजाच्या सैन्य तुकडीला आत येऊ दिले.  सैन्याची तुकडी शहरात दाखल झाल्यानंतर शहराचा मुख्या दरवाजा बंद करण्याचा प्रयत्न त्याचे साथीदार करू लागले.  राजाच्या सैन्यातील एका पराक्रमी सैनिकाने बंडखोरांची ही चाल ओळखली.  तो शहराच्या मुख्य दरवाजाजवळ पोहचला आणि एकटयाने लढून आपल्या तुकडीतील सैनिकांना त्याने शहराच्या बाहेर काढले.  त्याच्या या पराक्रमामुळे अनेक सैनिकांचे प्राण वाचले.  हया सैनिकाचे नाव 'शू०२३.लियांग हे' असे होते.  शूलियांग हे चीनमधील 'कोंग' घराण्यातील होता.  तेंव्हा घराण्याच्या अथवा कुळाच्या नावावरुनच गावाचे नाव असे.  त्यामुळे शूलियांगच्या गावाचे नाव ...

कॅलिफोर्नियात एक हजार लोकसंख्या असलेले एक छोटेसे गाव होते.  गावाजवळ दोनशे लोकसंख्या असलेली एक वाडी होती. अमेरिकन-मेक्सिकन युद्धाचा निकाल लागलेला होता.  दोन्ही देशांमध्ये झालेल्या तहानुसार कॅलिफोर्निया आता अमेरिकेचा भाग होता.  त्यामुळे हे छोटेसे गाव देखील आता अमेरिकेत होते.  असे असले तरी हया सर्व घडामोडींचा परिणाम व्हावा असे काही हया गावात आणि त्याच्या लागून असलेल्या अवघ्या २०० लोकसंखेच्या वाडीत असण्याचे कारण नव्हते.  गावाप्रमाणेच वाडीवरचे जनजीवन नेहमीप्रमाणेच चालू होते.  २४ जानेवारी १९४८ रोजी मात्र हया वाडीत असं काही घडले की त्यामुळे हया वाडीतच नाही, तर अवघ्या अमेरिकेत खळबळ उडाली.  सारा अमेरिका या वाडीकडे धावू लागला.  २४ जानेवारीचा दिवस हया वाडीत नेहमीप्रमाणेच उगवला होता.  वाडीत जॉन सुत्तर यांची एक लाकडाची वखार होती.  त्यांच्या हया सॉमिल मध्ये फोरमन म्हणून काम करणारा जेम्स डब्ल्यू मार्शल,आपले  काम संपवून घराकडे चालला होता.  त्याच्या सॉमिलला लागून एक पवनचक्की होती.  पवनचक्की जवळून पुढे जातांना त्याला पायवाटेच्या...

चीनच्या सीमानाक्यावर लाओत्सेने ८१ अध्यायांची लिहिलेली चोपडी आज 'ताओ ते चिंग' ग्रंथ म्हणून जगात प्रसिद्ध आहे'  हया छोटयाशा चोपडीला आज जगात महान व गंभीर धर्मग्रंथाचा दर्जा दिला जातो'  धम्मपद,भगवद्गीता,वेद,उपनिषद,अवेस्ता,बायबल,कुराण,गुरु ग्रंथ साहिब आदि धर्मग्रंथांच्या कोटीतील 'ताओ ते चिंग' ग्रंथ मानला जातो.  अनेक अभ्यासकांच्या मते भारतीय मातीतील 'धम्मपद' आणि 'उपनिषदं' यांच्याशी 'ताओ ते चिंग' ग्रंथाचे अनुबंध अत्यंत ठळकपणे जाणवतात.  वेदांमधील ऋचांप्रमाणे लाओत्सेची सूत्रे आशयपूर्ण आहेत.  असे मत काही अभ्यासकांनी नोंदवले आहे.  आज लाओत्से प्रणित तत्त्वज्ञानाला 'ताओ धर्म' संबोधण्याचा प्रघात पडलेला दिसून येतो.  असे असले तरी भगवान बुद्धांप्रमाणे लाओत्सेचे तत्त्वज्ञान धर्माच्या पारंपरिक चौकटीत बसवता येत नाही.  बुद्ध आणि लाओत्से यांनी जगाला कोणताही धर्म दिला नाही. तर जीवन जगण्याची दृष्टी व शैली दिली.  असे म्हणणे अधिक योग्य ठरते.  हया दोघांच्या तत्त्वज्ञानाला धर्मरूपी आचारधर्माच्या व कर्मकांडांच्या तटबंदीत बद्ध करणे म्हणजे त्यांच्या...

नदयांनी माणसाला माणूस केल्यामुळे जगातील प्रत्येक नदी काठ हा कायम तिच्या काठी वसलेल्या मानवी समूहांच्या अस्मितेचा प्रश्न ठरला आहे.  ख-या अर्थाने नदया म्हणजे संस्कृती आणि तिच्यात सामावलेल्या उपसंस्कृतींच्या अलिखित सीमा रेषाच म्हणता येतात.  भूगोलाच्या भाषेत एखादी मुख्य नदी आणि तिच्या उपनदया यांना मिळून एक खोरे संबोधले जाते.  हया मुख्य नदीच्या काठावर वसलेल्या व फुललेल्या सामाजिक जीवनाच्या अलिखित नियमांना त्या नदीची संस्कृती म्हणून ओळखले जाते.  तिच्या उपनदयांच्या काठावर या मुख्य संस्कृतीच्या उपशाखा विस्तारलेल्या असतात.  त्यामुळेच प्राचीन काळापासून या नदयांना जगाच्या राजकीय नकाक्षात अनन्यसाधारण असे महत्व प्राप्त झालेले दिसते.  राज्यांची सीमा नदयांवरून करण्याचा अट्टाहास मानव करत आलेला आहे.  यामागे त्याच्या जन्मापूर्वीपासून आणि जन्मानंतर ही सोबत करणा-या नदीरूपी नैसर्गिक जलस्त्रोताबद्दल त्याची असलेली एक विलक्षण ओढ,तीव्र आणि गूढ आसक्ती.  नदीच्या पाण्यावर उमटलेल्या त्याच्या पूर्वजांच्या आणि त्याच्या जीवनाच्या प्रतिमा  त्यामुळे जणू काही त्या ...

लाओत्से आपले तत्त्वज्ञान एका चोपडीच्या रुपात चीनच्या सीमेवरील नाका अधिका-याच्या हवाली करून निघून गेला.  त्यानंतर लाओत्सेचे काय झाले? यासंदर्भात जगाला काहीच समजले नाही.  नाका अधिका-याच्या समयसूचकतेमुळे लाओत्सेच्या तत्त्वज्ञानरूपी जागतिक वारस्याला शब्दरुप मिळून ते अक्षय झाले. त्यामुळे जगाच्या येणा-या भावी पिढयांना लाओत्से शब्दरुपात भेटू शकला आहे आणि भेटत राहणार आहे.  लाओत्सची पाठमोरी आकृती पूर्णपणे दृष्टीआड झाल्यानंतर नाका अधिका-याने त्याने लिहून दिलेली चोपडी उलगडून पाहिली.  लाओत्सेने आपल्या तत्वज्ञानाची मांडणी ८१ भागात केली होती.  नाका अधिका-याने ही चोपडी चीनच्या सम्राटाकडे पोहचवली.  आज आपण त्याला 'लाओत्सेचे पुस्तक' अशा सर्वसाधारण नामाने संबोधतो.  प्राचीन तत्त्वज्ञांच्या परंपरेत हया पुस्तकाचे नामकरण 'लाओत्से' असे करण्यात आले होते.  दुस-या शब्दात सांगायचे झाल्यास प्राचीन काळात लाओत्सेचे तत्त्वज्ञान आणि त्याची मांडणी केलेले पुस्तक 'लाओत्से' म्हणून ओळखले जात होते.  कालांतराने चीनच्या दार्शनिक परंपरेत कन्प‹युशियसच्या तत्त्वज्ञानाच्या ब...

डोनाल्ड ट्रंप यांनी आपल्या निवडणूक जाहीरनाम्यात एक भावनीक मुद्दा महत्वाचा केला होता.  तो म्हणजे अमेरिकेत होत असलेली घुसखोरी.  यामध्ये स्वतःला मुळ अमेरिकन समजणा-या युरोपियन लोकांच्या एका दुख-या नसीला दाबून मतं मिळवण्याचा प्रयत्न होता.  अमेरिकेत आलेले सगळेच घुसखोर आहेत. याचा स्वतःला मूळ अमेरिकन समजणा-यांना एव्हाना विसर पडलेला दिसतो.  २० व्या शतकापासून शिक्षण,नोकरी,व्यवसाय इत्यादी कारणांनी अमेरिकेत स्थिरावलेले लोक या 'खानदानी' अमेरिकन लोकांना कायमच सलत आले आहेत.  ट्रंप यांनी आपल्या निवडणूकीत नेमका याचाच वापर केला.  मतदार जेंव्हा विचारांपेक्षा व जगण्याच्या मुद्दयांपेक्षा भावनांच्या आहारी जाऊन मतदान करतात तेंव्हा डोनाल्ड ट्रंपसारखे नमुने जगाच्या कोणत्याही देशात निवडून येऊ शकतात.  ट्रंप यांनी आपल्या 'घुसखोरी' च्या व्याख्येत कॅनडा आणि मॅक्सिकोमधून होणा-या घुसखोरीलाही महत्व दिले होते.  त्यासाठी चीनच्या भिंतीसारखी भिंत बांधण्याची योजना देखील होती.  भिंतीचे काम त्यांच्या कार्यकाळात सुरु झाले होते; परंतु अमेरिकन जनतेला आपली ऐतिहासिक चूक लक्ष...

तांबड फुटण्याच्या बेतात असतांना चीनच्या सीमेजवळील नाक्यावरच्या शेकोटीजवळ रात्रभर वेडया म्हाता-याच्या गोष्टी ऐकत बसलेल्या प्रत्येकाचे कान प्रचंड उत्सुकतेने टवकारले होते.  बुद्धीला ताण देऊन आणि अनेक युक्त्या लढवून एखादे कोडं वा रहस्य उलगडल्यानंतर होणारा आनंद चित्काराच्या रूपात आपले अस्तित्व इतरांना जाणवून देत असतो.  अगदी त्याचप्रमाणे नाक्यावरील मुख्य अधिकारी म्हाता-याकडे बघत चित्कारला.  हा म्हातारा नेमका काय प्रकरण आहे.  हे आता आपल्याला समजणार याचा आश्चर्ययुक्त आनंद प्रत्येकाच्या चेह-यावर तरळला.  नाक्याचा अधिकारी चित्कारत होता," तू..तू..लाओत्से आहेस.  मी तूला ओळखले." लाओत्से यावर हसून म्हणाला," अहो ! आपण काही तरीच बोलत आहात.  मी एक साधा खेडूत म्हातारा आहे.  उर्वरित आयुष्य मानवी वस्तीपासून आणि मानवी सहवासापासून एकांतात घालवण्याच्या हेतूने चीनबाहेर जाण्याची परवानगी आपणाकडे मागत असलेला एक याचक आहे." लाओत्सेचे उत्तर ऐकून नाका अधिकारी म्हणाला," लाओत्से,आपण काल संध्याकाळपासून करत असलेले नाटक आता बंद करा.  वर्तमानकाळातील हया चीनमध्ये एवढा ...

कोणत्याही देशाला विकसित देश होण्यासाठी जे निकष पूर्ण करावे लागतात. त्यामध्ये त्या देशातील दळणवळण हा एक प्रमुख घटक आहे.  देशातील दळणवळण व्यवस्था त्या देशाच्या आर्थिक प्रगतीमध्ये अत्यंत महत्वाची भूमिका बजावत असते.  कृषी उत्पादनांपासून सर्व प्रकारच्या उत्पदनांची वाहतूक करणे जेवढे सुलभ-जलद तेवढा व्यापारी-औद्योगीक-आर्थिक विकास.  हे समीकरणच आहे.  विविध प्रकारच्या उत्पादनांसोबतच देशातील नागरिकांचा जलद व सुखद प्रवास देशाच्या आर्थिक विकासात महत्वाचा असतो.  आज महासत्ता म्हणून उदयाला येऊ पाहणा-या चीनने त्यामुळेच आपले दळणवळण क्षेत्र प्रचंड विकसित केले आहे.  दळणवळणाच्या प्रत्येक प्रकारात अजस्त्र प्रयोग सुरू केले आहेत.  जगातील सर्वात मोठी महासत्ता अमेरिकेने सुरवातीपासूनच दळणवळणाचे महत्व हेरले होते.  युरोपातील वसाहतवादी उत्तर अमेरिकेच्या भूमीवर पोहचले. तेंव्हापासूनच त्यांनी दळणवळण व्यवस्था निर्माण करण्यास सुरवात केली.  तसे करणे त्यांची अपरिहार्यता देखील होती.  कारण हे वसाहतवादी जेंव्हा या भूमीवर पोहचले तेंव्हा शेती-व्यापार हाच त्यांचा या भू...

पौर्णिमेच्या चंद्र आता डोक्यावर आला होता.  चीनच्या सीमेवरील नाक्याभोवतालचा सारा प्रदेश नितळ चंद्रप्रकाशात गव्हाळ झाल्यासारखा भासत होता.  त्या ओसाड पठारावरचे बोचरे थंड वारे जणू काही चंद्रप्रकाशात न्हाऊन उबदार वाटत होते.  शेकोटी भोवतीच्या लोकांना लाओत्सेच्या गोष्टींनी मंत्रमुग्ध केले होते.  आकाशात पूर्ण चंद्र असला तरी शेकोटीजवळ जणू सूर्योदय होत होता.  नाक्याचा मुख्य अधिका-याचे मन मात्र हया म्हाता-याची ओळख निश्चित करण्यासाठी अस्वस्थपणे घिरटया घालत होते.  'लाओत्से' हे नाव त्याच्या मनाला स्पर्श करून जात असले तरी स्थिरावत नव्हते.  आज त्याच्या नाक्यावरील शेकोटीच्या ज्वाळा त्याला ज्ञानाची झळाळी घेऊन आकाशाकडे झेपावत असल्याचा भास होत होता.  व्यापारातील लाभ-नुकसान,दरोडेखोर-चोराचिलटांचा त्रास,विविध भागातील राजकारण,राज्यकर्त्यांची उदारता-क्रुरता,लहरीपणा,लढाया इत्यादी रोजच्या गप्पा सोडून शेकोटी भोवती भलताच विषय रंगला होता.  बाहय जगातील घडामोडींकडून प्रत्येकाला स्वतःच्या अंतरमनातील घालमेल जाणवत होती.  जगाचा व्यापार सोडून सगळे स्वतःच्या मनाच...