सम्यक

बेंजामिन फ्रँकलीन यांच्या मुत्सद्दीपणाने अमेरिकेच्या क्रांतीयुद्धाकडे पाहण्याचा युरोपिअन देशांचा दृष्टिकोन बदलला होता.  जगावर प्रभूत्व गाजवणा-या इंग्लंडची खोड मोडण्यासाठी युरोपातील प्रमुख देशांनी मोर्चेबांधणी सुरु केली.  यामध्ये सर्वात मोठी भूमिका होती फ्रांसची.  ब्रिटन आणि फ्रांस यांच्यातील हाडवैर खूप जुने होते.  सारटोगाच्या लढाईत जनरल जॉन बरगोईनच्या पराभवाने युरोपातील देशांना अमेरिकन क्रांतीसेनेच्या विजयाची खात्री वाटू लागली.  त्याच सुमारास अमेरिकन क्रांतीसेनेच्या जोरदार हल्ल्यामुळे लॉर्ड चार्ल्स कॉर्नवालिसच्या ब्रिटिश सैन्याला प्रिस्टनमधून जीव मुठीत धरून पळावे लागले.  पुढे हाच लॉर्ड चार्ल्स कॉर्नवालिस ब्रिटिश सैन्याचा सरसेनापती होणार होता  आणि त्याच्या नेतृत्वातच अमेरिकन क्रांतीसेनेच्या अंतिम विजयावर शिक्कामोर्तब होणार होते.  हया घटनांचे पडसाद युरोपात सकारात्मक उमटले.  यानंतरच्या अमेरिकन स्वातंत्र्ययुद्धात फ्रांस अमेरिकेचा सर्वात विश्वासू व सक्रिय मित्र म्हणून युद्धाच्या पटलावर अवतरला.  बेंजामिन फ्रँकलीन यांची शिष्टाई आणि ...

अमेरिकेच्या टेक्सासमधील डल्लास शहरात २२ नोव्हेंबर १९६३ ला एक ऐतिहासिक घटना घडली.  अमेरिकेचे अत्यंत लोकप्रिय राष्ट्राध्यक्ष जॉन एफ. केनडी यांची एका रोड शोमध्ये गोळी घालून हत्या करण्यात आली.  सुमारे शंभर वर्षांपूर्वी राष्ट्राध्यक्ष अब्राहम लिंकन यांची हत्या झाली होती.  आजवर या दोन्ही घटनांमधील संबंध व साम्य दाखवण्यात अनेकांनी लेखण्या झिजवल्या आहेत.  प्रत्येकाने आपल्या पद्धतीने शोध घेऊन त्यांना उलगडलेले रहस्य सांगण्याचा प्रयत्न केला.  असे असले तरी संपले नाही,ते या दोन घटनांमधील रहस्य.  दोन्ही हत्यांमध्ये मारेकरी ठरविण्यात आलेल्यांची देखील लगेच हत्या झाली.  त्यामुळे हत्या,हत्यारे आणि हत्येमागील हात कायमचे रहस्याच्या कृष्णविवरात गडप झाले. आज ही जगात या घटनांचे गूढ आकर्षण कायम आहे. केनडी यांच्या हत्येतील रहस्यात एका छायाचित्राने अथांग गहिरेपण भरले आहे. हत्येच्या प्रसंगी उपस्थितीत एका छायाचित्राकाराने काढलेल्या छायाचित्रात गोळी चालल्यानंतर उडालेल्या गोंधळात एक महिला अत्यंत शांतपणे तिच्या हातातील कॅमेराने तो प्रसंग टिपतांना दिसते.  ब-याच संशोध...

गुरू अर्जनदेवांनी शीखांसाठी वयाच्या अवघ्या ४३ वर्षी हौतात्म्य स्वीकारले; परंतु आपल्या अनयायांवर आणि धर्मावर संकट येऊ दिले नाही.  त्यांच्या मृत्यूने शीख धर्मात तलवारीला मोल प्राप्त करून दिले.  एक लढवय्यी जमात म्हणून शीखांची मानसिकता निर्माण होण्यास अर्जनदेवांचे हौतत्म्य कारणीभूत ठरले.  त्यांचे पुत्र हरगोविंदजी जेंव्हा अवघे १२ वर्षे होते.  भाई बुढ्ढा यांनी अर्जनदेवांवर अंतिम संस्कार केल्यानंतर, त्यांच्या आदेशानुसार हरगोविंद यांना गुरूगादीवर अभिषिक्त करण्याचा कार्यक्रम आयोजित केला.  गुरूगादी स्वीकारण्याचा हा कार्यक्रम मात्र पूर्वीपेक्षा वेगळा ठरला.  गुरू अंगददेव ते गुरू अर्जनदेव यांच्यापर्यत बाबा बुढ्ढा यांनी नानकदेवांप्रमाणे पाच पैसे,एक नारळ आणि वस्त्र देऊन हरगोविंदजींना अभिष्कित करण्याचे आयोजन केले असता,हरगोविंदजींनी याला नकार दिला.  पित्याच्या अमानुष हत्येने हरगोविंदजींच्या मनात शीखांनी आता बदलेल पाहिजे,ही भावना प्रबळ झाली होती.  एक अहिंसावादी व शांत समुदाय म्हणून असलेली शीखांची ओळख एक दिवस त्यांची ओळख पुसुन टाकण्यास कारणीभूत ठरेल....

कोणत्याही युद्धात प्रत्यक्ष रणांगणावर सैन्य सरसेनापतीच्या नेतृत्वात लढत असते.  अशावेळी सैन्याचा सेनापती लष्करी डावपेच आणि निर्णय घेण्यात गुंतलेला असतो.  रणागंणाच्या बाहेर दोन्ही बाजूने बौद्धिक व मुत्सद्दीपनाणाने देखील युद्ध खेळावे लागत असते.  दुबळया सैन्याला बौद्धिक युद्धाची अधिक आवश्यकता असते.  कांती अथवा स्वातंत्र्ययुद्धात, तर बौद्धिक रणनिती नितांत आवश्यक असते.  ज्या जनतेच्या स्वातंत्र्यासाठी प्रत्यक्ष लढा सुरू असतो,तीचे जनमत बनवने आणि टिकवणे महत्वाचे असते.  तसेच जगभरातून आपल्या न्यायलढयासाठी जनमत,राजकिय सहकार्य,साधनांपासून संपत्तीची रसद मिळवणे, हे काम क्रांतीसेनेच्या बौद्धिक सरसेनापतीला करावे लागते.  अमेरिकन स्वातंत्र्ययुद्धात लढयाची बौद्धिक व  मुत्सद्दी बाजू सांभाळणा-यांमध्ये सरसेनापती म्हणून ज्यांनी काम पाहिले ते म्हणजे 'बेंजामिन फ्रँकलीन'.  ज्ञान-विज्ञान क्षेत्रातील अफाट व्यक्तिमत्व लाभलेला हा माणूस जार्ज वॉशिंग्टन यांच्याप्रमाणेच अमेरिकेचा राष्ट्रपिता म्हणून ओळखला जातो.  वॉशिंग्टन रणांगणात लढत असातांना बौद्धिक लढयाची आ...

"मी हिंदूंचे उपवास करत नाही,की मुसलमानांचा रमजान पाळत नाही.माझे निधान असलेल्या त्या एकटयाच्याच सेवेत मी रमतो.  मी एकाच मालिकची सेवा करतो,जो अल्लाहसुद्धा आहे.मी हिंदू आणि मुसलमान,दोघांशीही संबंध तोडून टाकला आहे.मी हिंदूबरोबर बसून भक्ती करणार नाही,की मुसलमानांप्रमाणे मक्केला जाणार नाही.  मी फक्त त्याचीच सेवा करणार.अन्य कुणाचीही नाही मी कुठल्याही मूर्तीची पूजा करणार नाही,की मुसमानांसारखी प्रार्थना म्हणणार नाही.  मी त्या एकमेव सर्वशक्तिमान परमेश्वराच्या पायाशी माझे हदय वाहीन,कारण आम्ही ना हिंदू आहोत.ना मुसलमान.'  अशा शब्दात शिखांचे पाचवे गुरू अर्जनदेव यांनी शीख परंपरेला एका वेगळा धर्म म्हणून अधोरेखित केले आहे.  शीख म्हणजे आमच्या धर्माचाच संप्रदाय असा दावा हिंदू-मुसलमान यांच्याकडून करण्यात आला आहे आणि करण्यात येतो.  परंतु गुरू अर्जनदेवांच्या या कवनात शीख धर्माचे धर्म म्हणून वेगळेपण स्पष्टपणे अधोरेखित केलेले आहे.  चौथे गुरू रामदास यांचे सर्वात कनिष्ठ पुत्र 'अर्जनदेव' म्हणजे शीख धर्माच्या इतिहासातील एक अत्यंत महत्वाचे व निर्णायक वळण आहे.  गुर...

शिखांचे तिसरे गुरू अमरदास यांचे निवासस्थान असलेल्या गोयंदवालच्या वेशीवर त्यांच्या निर्वाणानंतर, एके दिवशी एक नग्न साधूचे आगमन झाले.  शिखांचे चौथे गुरू रामदासांना हे वृत्त समजताच ते स्वतः गोयंदवालच्या वेशीवर साधूच्या स्वागतासाठी पोहचले.  पाचशे रूपये आणि काही मिष्ठान्न त्यांनी साधूच्या चरणी अपर्ण केले.  साधूने रामदासांकडे पाहिले आणि तो म्हणाला,' आपली दाढी खूपच मोठी झाली आहे.' यावर गुरू रामदासांनी उत्तर दिले,' हो ! आपल्या चरणांवरील धूळ पुसण्यासाठी मी ही दाढी वाढवली आहे.' एवढयावरच न थांबता त्यांनी आपल्या दाढीने साधूच्या पायवरील धूळ झटकण्याचा प्रयत्न केला.  रामदासांच्या उत्तराने साधू प्रभावित व प्रसन्न झाला. तसेच त्यांच्या कृतीने त्यांच्यातील प्रामाणिकपणा त्याला भावला.  हा साधू म्हणजे शीख धर्मातील 'उदासी संप्रदाय'  संस्थापक नानकदेवांचे पुत्र श्रीचंद होते.  नानकदेवांनी गुरूगादीवर न बसवल्यामुळे श्रीचंदांनी विद्रोह केला होता.  ते नग्नावस्थेत भ्रमण करत असत.  त्यांनी आपला स्वतंत्र संप्रदाय उदासी नावाने स्थापन केला होता.  आपला वारसाहक्क...

सरगोटाच्या लढाईत अमेरिकन  क्रांतीसेनेचा निर्णायक विजय झाला.  असे असले तरी सर्वच काही आलबेल झाले नव्हते.  अंतिम विजय विजेत्यांची सर्वोच्च कसोटी पाहत असतो.  अमेरिकन जनतेचा हा स्वातंत्र्यलढा आपल्या मातृभूमीशीच असला, तरी तो तत्कालीन जगातील एका महासत्तेशी देखील होता.  सरगोटाचा विजय हे एक स्वातंत्र्यलढयाचे उत्साहवर्धक वळण होते. असे असले तरी यापुढील घटना प्रचंड वेगाने आणि अतर्क्य पद्धतीने घडणार होत्या.  अशावेळी महासत्तेच्या सुसज्ज व साधन संपन्न सैन्याशी लढणारी सरसेनापती जॉर्ज वॉशिंग्टन यांची फाटकी सेना अनेकवेळा पोटाची खळगी भरण्यास ही असमर्थ होती.  हिमवर्षावाच्या काळात कोणतीही हालचाल किंवा युद्ध शक्य नसल्याने दोन्ही सैन्यांना तळ ठोकून बसण्याशिवाय पर्याय नव्हता.  सन १७७७-७८ मधील हिमवर्षावाच्या काळात अमेरिकन क्रांतीसेनेला लढण्यापेक्षा जगण्याचा संघर्ष महत्वाचा ठरत होता.  क्रांतीसेनेला त्यांच्या  भूमीवरील हिवाळा त्यांचा शत्रुसोबत युती केलेला हितशत्रु वाटत होता.  हिवाळयात हिमवर्षाव प्रारंभ झाला आणि दोन्ही सैन्यांच्या हालचाली मंदावत ग...

एक दिवस अकबर बादशहा गोयंदवाल येथील तिसरे शीख गुरू अमरदास यांच्या दर्शनासाठी त्यांच्या दरबारात आला.  यापूर्वी १५६७ मध्ये अमरदासांची आणि त्याची भेट झालेली होती.  त्यावेळी अकबराने त्यांच्याकडून उपदेश ग्रहण केलेला होता.  अकबर बादशहा अमरदासजींच्या उपदेशाने प्रभावित झालेला होता.  गुरूंजींनी आपल्याकडून काही तरी भेट स्वीकारावी अशी तीव्र ईच्छा बादशहाच्या मनात होती.  त्यानुसार एक जहागीर त्याने अमरदासजींना स्वीकारण्याचा आग्रह केला.  अमरदासांनी अत्यंत विनम्र आणि निस्वार्थ भावाने अकबराची भेट नाकारली.  नानकदेवांपासून प्रारंभ झालेली,अंगददेवांनी अधिक सशक्त केलेली आणि अमरदासांनी अधिक व्यापक केलेली लंगरच्या प्रथेला हातभार लागावा असे बादशहाला वाटत होते.  यासाठी जहागिरीच्या उत्पन्नातून लंगरला सहकार्य होईल अशी त्याची भावना होती.  अमरदास मात्र लंगरचे स्वरूप सार्वजनिक योगदानातून चालवण्यासाठी आग्रही होते.  त्यामुळे त्यांना स्पष्ट नकार दिला.  अकबराने मात्र आपला हट्ट सोडला नाही.  अमरदासांच्या मुलगी 'भानी' हिच्या नावाने त्याने जहागीर करून दिल...