सम्यक

'धर्म साधूच्या ठिगळे लावलेल्या फाटक्या वस्त्रात नाही,तो त्याच्या हातातल्या दंडामध्येही बंदिस्त नाही,धर्म शरीरावर लावलेल्या भस्मातही नाही,धर्म कानांतल्या भिकबाळीमध्ये नाही,डोक्याच्या गुळगुळीत गोटयात नाही,धर्म शंख फुंकण्यातही नाही,तुम्हाला ख-याखु-या धर्माचा मार्ग पहायचा असेल,तर या अपवित्र जगात राहून आपले पावित्र्य जपा.'  असा संदेश देतांना गुरू नानकदेवांनी धर्माचे सारच जणू व्यक्त केलेले दिसते  एखादयाने बाहय स्वरूपात स्वतःला धार्मिक अथवा धर्मपरायाण सिद्ध करण्यासाठी केलेली रंगरंगोटी म्हणजे धर्म नव्हे,हे अत्यंत ठामपणे सांगतांना नानकदेवांनी धर्माची सहज-साधी व्याख्या केलेली दिसते.  नानकदेवांनी येथे ढोंगी व दांभिक धर्ममार्तंडांचा बुरखा फाडलेला दिसतो. सुलतानपूर लोदी हे शहर म्हणजे नानकदेवांची तपोभूमी ठरू लागले होते.  नोकरी आणि संसार अत्यंत नेटकेपणाने करणारे नानकदेव सुलातनपूरवासीयांना दिसत होते.  तसेच त्यांच्यातील महात्म्याची अनुभूती देखील त्यांना येत होती.  प्रपंचात व परमार्थात समर्थ साथ देणारी पत्नी आणि दोन पुत्र यामुळे त्यांचा संसार बहरला होता.  आपल...

पंजाबमधील बाटला शहरात २४ सप्टेंबर १४८७ ला नानकदेव आणि सुलक्खनदेवी यांचा विवाह संपन्न झाला . गु रू नानकदेवांच्या विवाहाने त्यांच्या जीवितकार्याला एक नवा आयाम दिला . एक पती म्हणून नानकदेवांनी सुलक्खनदेवींचा प्रपंच सचोटीने प्रारंभ केला . नानकांच्या विवाहासाठी तळवंडी येथून त्यांचे अनेक बालमित्र सुलतानपूरला आले होते . तळवंडी सोडतांनाचे नानकदेव आणि सुलतानपूरचे नानकदेव यांच्यातील अमुलाग्र बदल त्यांच्या मित्रपरिवाराला स्तमित क रू न गेला . तळवंडी परिसरातील नानकदेवांचा जीवन म्हणजे बीजाचा कळीपर्यतचा प्रवास . महापु रु ष ज्या परिसरात जन्माला येतात तेथील लोकांनी त्यांचा बीजापासून कळीपर्यंतचा प्रवासच अनुभवलेला असतो . आपल्या गावाच्या भूमीत रू जलेले हे बीज कळीपर्यंतचा प्रवास करेपर्यंत त्याच्या असामान्यत्वाची कल्पना किंवा जाणीव स्थानिकांना नसते . एक सामान्य बालक म्हणून हे महापु रु ष त्यांच्या परिसरातील समाजाला माहित असतात . काही जणांना त्यांच्या असमान्यत्वाची जाणीव होत असते , परंतु ते संभ्रमात असतात . महापु रु षांच्या असामान्यत्वाला ओळखण्यासंदर्भात सामान्यांच्या या मर्यादा असतात . तो त्यांचा...

लेगझिंगटनमध्ये उडालेल्या गोळीचा आवाज अमेरिकेत सर्वदूर घुमला. ४ एप्रिल १७७५ ला बोस्टनचा गव्हर्नर जनरल गेजला काँकर्डमध्ये अमेरिकन क्रांतीकारक साधनांची जमवाजमव करत आहे,असे समजले. आपली स्वामीनिष्ठा सिद्ध करण्याची संधी जनरल गेजला सोडायची नव्हती. त्याने आपल्या सैनिकांना काँकर्डकडे कूच करण्याचे आदेश दिले. ब्रिटिश सैन्य ज्याला  'रेडकोट' किंवा 'डेव्हिस' म्हणून ओळखल्या देखील ओळखले जायचे,त्याची एक छोटी तुकडी काँकर्डकडे निघाली. मेजर जॉन पिटकायरिन हा काँकर्ड मोहिमेचे नेतृत्व करत होता. ब्रिटनचा किंग जॉर्ज याच्या आदेशानुसार क्रांतीकारकांच्या पुढा-यांना अटक करण्याची जबाबदारी गेजने पिटकायरिन याला दिली. जनरल गेजच्या मनसुब्यांचा सुगावा क्रांतीकारकांना त्या रात्रीच लागला होता. गेजचे रेडकोट म्हणजे लालसैन्य बोस्टनहून काँकर्डकडे कूच करण्याच्या आधीच क्रांतीकारक उदयोजक पॉल रिव्हेरे आणि त्याचे सहकारी बोस्टनहून वेगवेगळया मार्गे काँकर्डकडे निघाले. रात्र वै-याची होती. घोडदळ,पायदळ,तोफखाना यांनी सज्ज मेजन जॉन पिटकायरिनच्या सैन्याला रोखायचे आणि मागे परतवायेचे आव्हान क्रांतीकारकांना पेलायाच...

सुलतानपूरच्या सुलतानाचा मोदीखान्याचा (सरकारी धान्य भांडार किंवा गोदाम) मोदी (धान्य भांडाराचा प्रमुख) गोर-गरीबांना मोफत धान्य वाटप करत होता. गरजूनां मुक्तपणाने हवे तेवढे धान्य देत होता. त्याची उदारता आणि मानवता यांनी सुलतानपुर परिसरात त्याचा नावलौकिक वाढत होता. लोक त्याला संत-महात्मा संबोधू लागले होते. सुलातनपूरवासी असा मोदी पहिल्यांदाच अनुभवत होते. ज्याची नोकरी परमार्थासाठी होती. सुलतानाने दिलेल्या नोकरीचा वापर हा मोदी खरोखरी जनसामान्यासांठी करत होता. सरकारी नोकरीचा वापर स्वतःच्या सुखासाठी अथवा ऐषोआराम यांच्यासाठी तो कदापि करत नव्हता. तो खरोखरच जनतेचा सेवक म्हणून आपले कर्तव्य बजावत होता. सरकारी धान्य भांडारातील धान्य-खरेदी विक्रीत तो व्यापा-यांचे नव्हे,तर शेतक-यांचे व सर्वसामान्य जनतेचे हित जोपासत होता. त्याच्या नावलौकिकाने जळणा-या  सुलतानाच्या दरबारातील भ्रष्ट लोकांनी त्याच्याविरूद्ध सुलतानाकडे कागाळया करण्यास सुरवात केली. अनेक वेळा त्याची चौकशी करण्यात आली,मात्र तो कोठेही दोषी आढळला नाही. कारण त्याच्या कथनी व करणी यामध्ये किंचतही अंतर नव्हते. तसे पाहिले तरे तो एक मामु...